Trong thời gian gần đây, tình trạng chế tạo, sản xuất pháo diễn biến phức tạp, có chiều hướng gia tăng, một số vụ việc, đối tượng là học sinh, thanh, thiếu niên tự học cách chế tạo, trao đổi thông tin mua bán các nguyên liệu, thuốc pháo để chế tạo pháo nổ trên mạng internet. Chỉ tính riêng từ ngày 15/11/2022 đến 15/12/2022, lực lượng Công an toàn quốc đã bắt giữ 11 vụ/17 đối tượng chế tạo, sản xuất pháo trái phép, thu giữ 229 kg pháo và 31,2 kg thuốc pháo. Trong đó, một số vụ việc tai nạn đáng tiếc dẫn tới chết người do học sinh sản xuất, chế tạo pháo nổ trái phép.
Hiểm hoạ khó lường khi chế tạo, sử dụng pháo trái
Học sinh, thanh thiếu niên là nhóm đối tượng chưa nhận thức được đầy đủ tác hại của việc chế tạo, sử dụng pháo nổ cũng như các chế tài xử lý của nhà nước đối với các hành vi tàng trữ, sản xuất, vận chuyển, mua bán trái phép pháo nổ. Do đó, việc tuyên truyền phòng, chống sản xuất, mua bán, sử dụng pháo nổ với nhóm đối tượng này là hết sức cần thiết. Ngoài ra, ngày 27/11/2020, Chính phủ đã ban hành Nghị định 137/2020/NĐ-CP về quản lý, sử dụng pháo. Nghị định này có hiệu lực thi hành từ ngày 11/1/2021 và thay thế Nghị định số 36/2009/NĐ-CP. Tại Điều 17 Nghị định có quy định về các cơ quan, tổ chức, cá nhân có đầy đủ năng lực hành vi dân sự thì được phép sử dụng pháo hoa. Tuy nhiên, một số người dân đang có sự nhầm lẫn, chưa phân biệt giữa pháo hoa và pháo hoa nổ.
Pháo hoa là gì?
Theo định nghĩa tại Nghị định 137/2020/NĐ-CP thì Pháo hoa là sản phẩm có chứa thuốc pháo hoa, khi đốt chỉ gây ra hiệu ứng âm thanh, ánh sáng, màu sắc trong không gian, đặc biệt là không gây ra tiếng nổ.
Như vậy, pháo hoa được hiểu là sản phẩm có chứa thuốc pháo hoa, khi sử dụng “đốt” chỉ phát ra hiệu ứng âm thanh, ánh sáng, màu sắc trong không gian và đặc biệt là không gây ra tiếng nổ. Một số sản phẩm pháo hoa không có thuốc pháo nổ như: Que, nến khi châm lửa đốt phụt ra các tia sáng đủ màu sắc…
Pháo nổ là gì?
Theo Điểm a Khoản 1 Điều 3 Nghị định 137 thì “Pháo nổ là sản phẩm được chế tạo, sản xuất thủ công hoặc công nghiệp, khi có tác động xung kích thích cơ, nhiệt, hóa, hoặc điện gây ra tiếng nổ hoặc gây ra tiếng rít, tiếng nổ và hiệu ứng màu sắc trong không gian. Pháo nổ gây ra tiếng rít, tiếng nổ và hiệu ứng màu sắc trong không gian được gọi là pháo hoa nổ”.
Như vậy, pháo nổ ở đây bao gồm pháo nổ và pháo hoa nổ. Trong đó, pháo nổ là loại pháo có chứa thuốc pháo nổ, khi sử dụng gây ra tiếng nổ (pháo bánh, pháo quả… khi đốt gây ra tiếng nổ); pháo hoa nổ là loại pháo có chứa thuốc pháo nổ, thuốc pháo, thuốc pháo hoa, khi sử dụng gây ra tiếng rít, tiếng nổ và hiệu ứng màu sắc trong không gian.
Người dân được sử dụng loại pháo nào?
Theo Điều 17 Nghị định 137/2020/NĐ-CP quy định về sử dụng pháo hoa như sau:
Cơ quan, tổ chức, cá nhân có năng lực hành vi dân sự đầy đủ được sử dụng pháo hoa trong các trường hợp sau: Lễ, tết, sinh nhật, cưới hỏi, hội nghị, khai trương, ngày kỷ niệm và trong hoạt động văn hóa, nghệ thuật.
Cơ quan, tổ chức, cá nhân khi sử dụng pháo hoa chỉ được mua pháo hoa tại các tổ chức, doanh nghiệp được phép sản xuất, kinh doanh pháo hoa.
Như vậy, người dân được sử dụng pháo hoa nhưng chỉ được sử dụng trong các trường hợp: Lễ, tết, sinh nhật, cưới hỏi, hội nghị, khai trương, ngày kỷ niệm và trong hoạt động văn hóa, nghệ thuật
Chế tài xử lý đối với hành vi sản xuất, mua bán và đốt pháo trái phép?
Theo Điều 5 Nghị định 137/2020/NĐ-CP quy định các hành vi bị nghiêm cấm bao gồm:
Nghiên cứu, chế tạo, sản xuất, mua bán, xuất khẩu, nhập khẩu, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng hoặc chiếm đoạt pháo nổ; trừ trường hợp tổ chức, doanh nghiệp thuộc Bộ Quốc phòng được Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ nghiên cứu, sản xuất, nhập khẩu, xuất khẩu, cung cấp, vận chuyển, sử dụng pháo hoa nổ theo quy định tại Nghị định này.
Nghiên cứu, chế tạo, sản xuất, mua bán, xuất khẩu, nhập khẩu, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng trái phép pháo hoa, thuốc pháo.
Mang pháo, thuốc pháo trái phép vào, ra khỏi lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hoặc vào nơi cấm, khu vực cấm, khu vực bảo vệ và mục tiêu bảo vệ.
Lợi dụng, lạm dụng việc sử dụng pháo để xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, tính mạng, sức khỏe, tài sản, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Trao đổi, tặng, cho, gửi, mượn, cho mượn, thuê, cho thuê, cầm cố pháo hoa nổ hoặc thuốc pháo để sản xuất pháo trái phép; vận chuyển, bảo quản, tiêu hủy pháo không bảo đảm an toàn hoặc làm ảnh hưởng đến môi trường.
Chiếm đoạt, mua, bán, trao đổi, tặng, cho, mượn, cho mượn, thuê, cho thuê, cầm cố, làm giả, sửa chữa, tẩy xóa các loại giấy phép về pháo.
Giao pháo hoa nổ, thuốc pháo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân không đủ điều kiện theo quy định.
Hướng dẫn, huấn luyện, tổ chức huấn luyện cách thức chế tạo, sản xuất, sử dụng trái phép pháo dưới mọi hình thức.
Cố ý cung cấp thông tin sai lệch về quản lý, bảo quản pháo, thuốc pháo; không báo cáo hoặc báo cáo không kịp thời, che giấu hoặc làm sai lệch thông tin về việc mất, thất thoát, tai nạn, sự cố về pháo, thuốc pháo.
Theo quy định tại Thông tư liên tịch 06/2008/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC hướng dẫn về việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi sản xuất, mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng trái phép pháo nổ và thuốc pháo, hành vi đốt pháo nổ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự và tùy từng tính chất, mức độ, hành vi, đối tượng phạm tội sẽ bị xử lý theo quy định pháp luật. Nếu là hành vi “đốt pháo” tại nơi công cộng thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội Gây rối trật tự công cộng quy định tại Điều 318 Bộ luật Hình sự năm 2015, hình phạt cao nhất lên đến 07 năm tù. Còn nếu “sản xuất, buôn bán” pháo thì sẽ bị xử lý về tội Tội sản xuất, buôn bán hàng cấm quy định tại Điều 190 Bộ luật Hình sự năm 2015, hình phạt lên đến 15 năm tù nếu sản xuất, buôn bán từ 120 kg pháo nổ trở lên.
Trường hợp mua, sử dụng pháo hoa của các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân không được phép kinh doanh thì sẽ bị xử lý hành chính theo quy định tại Điều 11 Nghị định 144/2021/NĐ-CP.
Để phòng ngừa, ngăn chặn tình trạng thiếu niên, học sinh tàng trữ, chế tạo và sử dụng pháo nổ trái phép, các cơ quan, ban ngành, đoàn thể, trường học cần nghiêm túc thực hiện việc phối hợp với lực lượng Công an, chính quyền địa phương trong tổ chức các hội nghị tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật, ký cam kết về phòng, chống pháo nổ. Mỗi người dân cần nêu cao tinh thần trách nhiệm trong việc vận động những người xung quanh thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật, tuyệt đối không sản xuất, vận chuyển, tàng trữ, mua bán, sử dụng trái phép các loại pháp, vũ khí, vật liệu nổ. Tích cực tham gia phát hiện, tố giác tội phạm, vi phạm pháp luật về pháo, cung cấp cho cơ quan Công an nơi gần nhất để kịp thời ngăn chặn, xử lý. Góp phần đảm bảo an ninh trật tự tại địa phương, phát triển đời sống văn hoá xã hội./.
